Η αναρρίχηση εξαρχής είχε ιδιαίτερη απήχηση σε έντονες προσωπικότητες. Ίσως λόγω της φύσης της, μιας και ασκείται σε δυσπρόσιτα και επικίνδυνα πεδία, φαίνεται ότι έλκει άτομα με δυνατό χαρακτήρα και ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία. Έννοιες όπως ελευθερία, αυτονομία, αυτάρκεια είναι κεντρικές στις διάφορες προσεγγίσεις ισοσταθμίζοντας συχνά τις άλλες βαρύνουσες, συντροφικότητα, αλληλεγγύη, σεβασμός στο περιβάλλον, κλπ. Το αναρριχητικό Εγώ εξυμνημένο στα έπη, σμιλευμένο στη κακουχία, όχι σπάνια προβάλλει, για να εμπνεύσει, εξεγείρει προκαλέσει, προβοκάρει. Ολόκληρη η ιστορία της δραστηριότητας είναι γεμάτη υπερβατικά Εγώ και όπως συνήθως συμβαίνει όταν συναθροίζονται πολλά τέτοια, γεμάτη και με ένταση. Γιατί οι θρύλοι που διαβάζουμε και θαυμάζουμε είναι τελικά κοινοί θνητοί, με πάθη, αδυναμίες, μικρότητες και ελλείψεις. Μπορεί η συλλογική μνήμη να αποστασιοποιεί τον ήρωα από το περιβάλλον του και να τεμαχίζει επιλεκτικά την πορεία του, όμως το παρασκήνιο, ο περίγυρος ακόμη και το κουτσομπολιό θα «δέσουν» τελικά την ιστορία του στο χώρο, θα εξηγήσουν τις επιλογές του, θα διαλευκάνουν τις συμπεριφορές του. Και είναι αλήθεια ότι τούτος εδώ ο χώρος έχει μπόλικο παρασκήνιο και ακόμη περισσότερο κουτσομπολιό, γιατί έχει πολλά Εγώ.
Όπως συμβαίνει στον «πραγματικό» κόσμο, έτσι και στην περίπτωση μας τα βασικά αίτια εντάσεων έχουν να κάνουν με την κατανομή του status και τις δομές ιεραρχίας στο εσωτερικό της αναρριχητικής κοινότητας και ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τέτοιων εντάσεων είναι οι συζητήσεις γύρω από τα βύσματα και την μόνιμη ασφάλιση αναρριχητικών διαδρομών ή όπως έχει επικρατήσει στην ογκώδη διεθνή βιβλιογραφία οι περίφημοι «Bolt Wars».
Η σχετική αντιπαράθεση μετρά δεκαετίες, κάπως ανούσια αν θέλετε. Αντανακλά όμως εμφατικά τον αγώνα για προστασία ή αμφισβήτηση των άτυπων κανόνων και στερεοτύπων που διέπουν μια δραστηριότητα με φύση ...αυτεξούσια. Αν και το προβαλλόμενο περιεχόμενο της αφορά τα τεχνικά στοιχεία γύρω από την ετοιμότητα ανάληψης ή όχι υπολογίσιμου ρίσκου κατά την άσκηση της δραστηριότητας, η αντιπαράθεση αυτή έχει βαθύτερες προεκτάσεις που φτάνουν στις πηγές από όπου ο καθένας αντλεί τις αξίες του έξω από τα στενά πλαίσια της αναρριχητικής υποκουλτούρας.
Αυτές θεωρείται ότι έχουν να κάνουν με το δίπολο σωματικές δεξιότητες vs ευρύτητα πνεύματος, η ταλάντευση μεταξύ των οποίων είναι παρούσα σε πολλές εκδοχές της μεταμοντέρνας κοινωνίας. Για κάποιους, όπως ο γενναίος σολίστας Π. Αθανασιάδης η αναρρίχηση είναι βασικά ένα «mind game», για άλλους απλά …γυμναστική. Το ζήτημα ωστόσο είναι πρωτίστως αισθητικό. Δυστυχώς ο όρος αισθητική αποδίδεται συχνά λειψά στους αναρριχητικούς -και όχι μόνο- κύκλους αφού επικεντρώνεται στα δομικά χαρακτηριστικά, σε καμπύλες και κοιλότητες. Η Αισθητική πάντως, ιδιαίτερος τομέας της φιλοσοφίας, απασχολεί τον άνθρωπο από την αρχαιότητα. Ο Σωκράτης φαίνεται να θέτει τη θεωρητική βάση στη συζήτηση συνδέοντας το κάλλος με την ηθική, αλλά και το όφελος. Αργότερα ο Πλωτίνος θα εμπλουτίσει την έννοια με το θείο και τον μυστικισμό, θεωρώντας βασικό στοιχείο το φαντασιακό το οποίο δεν αποτελεί νόηση δηλαδή καθαρή ρεαλιστική σκέψη, αλλά ούτε και αίσθηση αφού αποτελεί λόγο έγερσης συναισθημάτων και όχι αισθητηριακό ερέθισμα. Το εύρος και η ένταση λοιπόν, των συναισθημάτων που αναβλύζουν κατά την άσκηση της δραστηριότητας της αναρρίχησης αλλά και η καλλιέργεια τους, είναι στην ουσία το ποιοτικό τεκμήριο στη βάση της αντιπαράθεσης που μας απασχολεί.
Αυτή η αξιακή διαφοροποίηση ίσως να εξηγεί και τη σφοδρότητα της αντιπαράθεσης, που σε αρκετές περιπτώσεις αγγίζει τα όρια της υπερβολής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα δυο θέματα που προέκυψαν πρόσφατα στο forum του Routes.gr με αφορμή την ανανέωση εξοπλισμού σε πεδία της Αττικής. Η κοινότητα έσπευσε να επιδείξει τα άριστα αντανακλαστικά της που το internetοξύνει, για κάποια περισσότερο ή λιγότερο ασήμαντα θέματα σχετικά με δυο όμορφα μεν πεδία χωρίς δε κάτι το ιδιαίτερο, εκτός από τις μνήμες πιθανώς των θιγμένων που συνέβαλαν στη δημιουργία τους. Το πιο εξωφρενικό με αυτή την ιστορία είναι οι ίδιοι οι θιγμένοι- καταγγέλλοντες*. Και οι δυο επέλεξαν να απευθυνθούν σε μια κοινότητα την οποία δεν φαίνεται να εκτιμούν ιδιαίτερα. Άλλωστε από πεποίθηση πάντοτε δρούσαν σχεδόν στο περιθώριο της.
Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται εκατέρωθεν είναι φορτισμένες από την ένταση: ο όρος «παραδοσιακή αναρρίχηση» που υποδηλώνει συντήρηση αντικαθίσταται από το «καθαρή αναρρίχηση», το «sport climbing» αντικαθίσταται από το «fun climbing» που δείχνει μια κάποια ελαφρότητα.
Οι αφορμές για αντιπαράθεση πληθαίνουν καθώς η μαζικοποίηση της δραστηριότητας πιέζει για μεγαλύτερη άνεση και ακόμη περισσότερο χώρο, προκαλώντας ανάλογες αντιδράσεις, που όταν εκφράζονται από παλαιότερες γενιές μπορεί να αγγίξουν και τη γραφικότητα. Σημειώνει ο J. Perrin στο βιβλίο του για τον D. Whillans: η αναρρίχηση σε ανασφάλιστες, επικίνδυνες διαδρομές είναι πια υπόθεση μιας μικρής μειοψηφίας. Αυτό νομίζω οφείλεται στο ότι μίκρυναν τα αρχίδια των μοντέρνων αναρριχητών από τις ορμόνες που περιέχει το εμφιαλωμένο νερό. Καυστικός και ο δικός μας Β. Χατζηβαρσάνης σατιρίζει το ανώφελο μιας νέας γι’ αυτόν προσέγγισης που δε μπορεί να καταλάβει: δηλαδή αυτοί (οι σπορ αναρριχητές) κάνουν προπόνηση για να μπορούν να κάνουν ακόμη περισσότερη προπόνηση;
Οι πράξεις παράγουν λόγο και ο λόγος παράγει πράξεις. Δυο Αμερικανοί θα πετσοκόψουν την ιστορική (και κακόφημη) διαδρομή του Maestri στο Cerro Tore. Οπαδοί της «καθαρής αναρρίχησης» οι πιτσιρικάδες, δεν είχαν καν γεννηθεί όταν ανοίχτηκε η διαδρομή αυτή. Θα πάνε τώρα άραγε να ξηλώσουν και τη Nοse στο δικό τους Yosemite, που και αυτή έχει ένα σωρό βύσματα που μολύνουν τον βράχο; Από την άλλη ένας παλιός, καλός μαθητής που είχε για χρόνια εξαφανιστεί από το χώρο, επέστρεψε πρόσκαιρα και αναπάντεχα ως Greek Rambo και κάρφωσε ένα βύσμα για να νικήσει τη Ληστεία, μια από τις πιο ιστορικές διαδρομές της Αττικής, χωρίς να ρωτήσει κανέναν και μάλιστα έφτασε σχεδόν και να με απειλήσει όταν έμαθε ότι το έβγαλα**. Και τα δυο παραδείγματα δεν είναι παρά πράξεις φονταμενταλισμού.
Τον όρο τον χρησιμοποιώ για να χαρακτηρίσω λόγια και περισσότερο πράξεις όσων από εμάς έχουν μια πολύ αυστηρή αίσθηση του στυλ και της ηθικής και είναι διατεθειμένοι να επιβάλλουν τα δικά τους στάνταρτ στους άλλους, τυπικά με οποιοδήποτε διαθέσιμο μέσο. Φαντάζομαι στους πληροφορημένους, ο όρος να ξυπνά μνήμες από τη μακάβρια και ειδεχθή πράξη θρησκευτικού μίσους που έπληξε πρόσφατα τη διεθνή ορειβατική κοινότητα με την εν ψυχρώ εκτέλεση 11 ορειβατών από διάφορες χώρες στη κατασκήνωση βάσης του Nagna Parbat στο Πακιστάν. Όμως ο φονταμενταλισμός δεν έχει πατρίδα, ούτε ιδεολογία και μας αφορά όλους. Ιδιαίτερα εμάς τους Έλληνες που έχουμε υποστεί πολλάκις τα δεινά του στο παρελθόν και που δυστυχώς βλέπουμε τώρα την αναβίωση του γύρω μας. Ο φονταμενταλισμός είναι εδώ λοιπόν και αφορά και τους αναρριχητές, και είναι πραγματικά πολύ εύκολο κανείς να γλιστρήσει σε αυτόν προσπαθώντας να θέσει κανόνες ή να ερμηνεύσει πρότυπα του παιχνιδιού μας.
Δεν εξαιρώ τον εαυτό μου. Είμαι σίγουρος ότι τα δυο βύσματα που έχω κόψει στην καριέρα μου θα φαίνονται σε αρκετούς ιδιαίτερα σε νεότερους, σαν πράξεις ενός ξεπερασμένου και κολλημένου μυαλού που δε θέλει την πρόοδο, έστω και αν αφορούσαν πρόσθετα στοιχεία ιστορικών διαδρομών. Όμως προσοχή και αυτή ακόμη η πρόοδος μπορεί να πάρει χαρακτηριστικά φονταμενταλισμού.
Γιώργος Βουτυρόπουλος
ΥΓ: Στην αναρρίχηση, εκτός από τους φονταμενταλιστές υπάρχουν και οι φουνταμενταλιστές, αυτοί όμως είναι cool ..πολύ cool!
* Εντάξει, όλοι είμαστε ίσοι εδώ πέρα και όλοι έχουμε το δικαίωμα της γνώμης, αλλά πώς να το κάνουμε ρε παιδιά άλλη βαρύτητα για μένα έχει η γνώμη του Πετρομιανού και άλλη του Ακατανόμαστου (δεν θέλει να χρησιμοποιείται το όνομα του). Είναι κι αυτό …ζήτημα αισθητικής!
** Είναι υποκριτικό πάντως να γκρινιάζουν τόσοι και να κόπτονται για την αλλοίωση του χαρακτήρα διαδρομών και το βύσμα πουξανάβαλε ο Rambo στη Ληστεία να είναι ακόμη εκεί 2 χρόνια μετά …ή περίπου εκεί. Το έβγαλε πρόσφατα ένας φίλος. Εγώ του έδωσα το εργαλείο!